Telefoonverslaving beïnvloed verkeersveiligheid

‘Weer meer fietsers omgekomen, organisaties willen meer helmen zien’, kopte NOS.nl op 10 april. Deze ontwikkeling is niet los te zien van het feit dat steeds meer fietsers en automobilisten in het verkeer op hun mobiele telefoon kijken. Hoewel er geen duidelijke cijfers zijn over het aantal verkeersslachtoffers dat elk jaar door telefoongebruik valt, staat het vast dat het gebruik van mobiele telefoons in het verkeer doden, gewonden en gevaarlijke situaties veroorzaakt. We kennen allemaal het beeld van een zwalkende fietser die een telefoon in de hand blijkt te hebben als je haar inhaalt, of een scooter die voorbij komt gescheurd terwijl de bestuurder op zijn telefoon kijkt. Tijdens verkeersdeelname kijken we op onze telefoon om de route te bekijken of door te geven dat we een paar minuten later zijn, maar ook omdat velen van ons ‘verslaafd’ zijn aan onze telefoon en direct berichtjes willen bekijken en beantwoorden. Daarom is het belangrijk dat discussies over telefoonverslaving ook over verkeersveiligheid gaan, en andersom.

Discussies over telefoonverslaving gaan vaak over de nadelige gevolgen voor ons zelfbeeld, sociale contacten, of schoolprestaties. Het Europees Parlement heeft eind vorig jaar een resolutie aangenomen over telefoonverslaving, of, om meer precies te zijn, over verslavende ontwerpen van sociale media en digitale diensten in het algemeen. Het Parlement wijst daarbij op de gevolgen van buitensporig gebruik van sociale media en digitale diensten voor onze geestelijke gezondheid, en vooral die van kinderen en jongvolwassenen. In deze resolutie doet het Europees Parlement ook een oproep aan de Europese Commissie om maatregelen te nemen tegen verslavende ontwerpen van apps en sociale media.

Het nieuws over de toenemende doden onder fietsers en de toename van het gebruik van mobiele telefoons in het verkeer laat zien dat we de Europese discussie over verslavende ontwerpen van apps en telefoonverslaving breder dan geestelijke gezondheid moeten trekken. Verslavend ontworpen apps en sociale media verleiden ons de hele tijd op onze mobiele telefoons te kijken en nieuwe berichtjes meteen te beantwoorden, ook wanneer we aan het verkeer deelnemen. Op die manier dragen verslavende ontwerpen van apps en sociale media bij aan een dalende verkeersveiligheid. Verkeersveiligheid is dus een bijkomende reden voor Europese regelgeving op het gebied van verslavende digitale diensten.

Andersom moeten discussies over verkeersveiligheid meer oog hebben voor telefoonverslaving. In discussies over verkeersveiligheid is al langere tijd aandacht voor de manier waarop verkeersdeelnemers hun mobiele telefoons gebruiken. Daarom is het sinds 2002 in Nederland verboden om een mobiele telefoon vast te houden als je auto rijdt. In 2019 is dit ‘verbod vasthouden mobiele telefoon in het verkeer’ uitgebreid tot fietsers. Maar het gebruik van mobiele telefoons in het verkeer zou niet alleen een verantwoordelijkheid moeten zijn van individuele verkeersdeelnemers. Ontwikkelaars van apps en sociale media kiezen ervoor om hun producten en diensten verslavend te maken zodat je zo vaak mogelijk kijkt en zo lang mogelijk scrolt. Daarmee hebben ontwikkelaars van apps en sociale media ook een verantwoordelijkheid met betrekking tot de verkeersveiligheid.

In de Nederlandse tech sector zijn bedrijven zich bewust van het belang van verantwoord telefoongebruik voor de verkeersveiligheid. NLDigital, een collectief waarin ruim 600 Nederlandse ICT bedrijven zijn verenigd, was in 2017 onder hun toenmalige naam Nederland ICT een van de deelnemers aan de MONO campagne. Deze campagne wijst verkeersdeelnemers op het gevaar van afleiding tijdens verkeersdeelname. De campagne probeert verkeersdeelnemers te motiveren om onder andere hun mobiele telefoon op ‘niet storen’ te zetten voor ze op de fiets of in de auto stappen. Met deze functie wordt je niet afgeleid door nieuwe meldingen van de apps op je mobiele telefoon.

De ‘niet storen’ oplossing waar de MONO campagne op wijst, is een voorbeeld waarbij een technologisch probleem wordt opgelost door een nieuwe technologische oplossing. De ‘niet storen’ functie is nuttig, maar in het kader van verkeersveiligheid – en vele andere onderwerpen – zouden we terug moeten gaan naar de bron van de afleiding die onze mobiele telefoons vormen. Onze telefoons vormen een afleiding in het verkeer omdat de apps op onze telefoons ontworpen worden om ons af te leiden en elke keer onze aandacht te trekken. Om de verkeersveiligheid te verbeteren, zouden belangenorganisaties zoals Veilig Verkeer Nederland ook aandacht moeten vragen voor telefoonverslaving en wijzen op de verantwoordelijkheid van appmakers en sociale mediabedrijven om hun producten minder verslavend te maken. Een meer gezonde verhouding met onze telefoon zal de verkeersveiligheid ten goede komen.